تونل انجماد
تونل انجماد یک سالن با قدرت سرمازایی در حدود ۳۰-تا ۶۰- درجه سانتی گراد است، که می‌تواند با کاهش دمای محصول غذایی مورد نظر مانند گوشت، ماهی و… و عبور آنها از مرحله کریستالیزاسیون، محصول مورد نظر را به طور کامل منجمد کند.
کاربرد تونل انجماد
برای این که محصولاتی مانند سبزیجات، میوه، آبمیوه، آبجو، گوشت، مرغ، محصولات دریایی و تخم مرغ (بدون جعبه) در مدت زمان طولانی تری در دمای ۱۸- درجه نگهداری شوند و کیفیت و تازگی خودشان را همانند روز اول به خوبی حفظ کنند. از تونل انجماد استفاده می‌شود. نه تنها مواد غذایی فوق را می‌توان در تونل انجماد فریز کرد، بلکه مواد غذایی خاصی مانند انواع نان‌ها، بستنی، مواد غذایی پخته شده و کنسرو شده را نیز می‌توان به خوبی درون تونل انجماد جهت نگهداری طولانی مدت فریز کرد.
عوامل تأثیر گذار در کیفیت مواد منجمد شده
عوامل زیادی در چگونگی حفظ کیفیت اولیه مواد غذایی تأثیر گذار هستند، که در ادامه برخی از این عوامل جهت آشنایی بیشتر بین شده است.
- ترکیبات طبیعی مواد غذایی و محصول منجمد شده
- دارا بودن دقت کافی در انتخاب محصول و حمل و آماده‌سازی آن برای انجماد
- انتخاب روش مناسب جهت انجماد
- شرایط نگهداری محصول مورد نظر
روشهای کاربردی انجماد
برای انجماد محصولات و مواد غذایی از روشهای متفاوتی استفاده می‌شود. اما در واقع مهمترین روشهای انجماد محصولات می‌تواند در دو دسته روش انجماد آرام و روش انجماد سریع دسته بندی شود؛ که در ادامه به بررسی این روشهای انجماد پرداخته شده است.
روش انجماد آرام
در روش انجماد آرام محصولات مورد نظر در یک اتاق با دمای ۱۸-تا ۴۰- در جه قرار میگیرد و در هوایی ساکن و آرام منجمد می‌شود. به دلیل این که فرآیند انجماد به آرامی صورت می‌پذیرد، طی کردن مراحل انجماد محصول ممکن است که نیاز به سه ساعت تا سه روز زمان داشته باشد.
مواد غذایی گوناگونی مانند گوشت گاو، مرغ جعبه‌ای، ماهی، میوه جعبه‌ای و تخم مرغ (سفیده، زرده یا درسته) در بسته‌های ۵ تا ۱۵ کیلوگرمی، نمونه‌ای از محصولات منجمد شده به روش انجماد آرام می‌باشند.
روش انجماد سریع
روش دیگر انجماد که انجماد سریع نام دارد می‌تواند به یکی از سه روش زیر صورت بپذیرد:
- با استفاده از وزش هوای سرد
- انجماد با تماس غیر مستقیم
- غوطه‌ور نمودن محصولات منجمد شده
انجماد با وزش هوای سرد
در این روش برای کاهش دمای محصولات از وزش هوای زیاد با دمای کم، در اطراف محصولات برای پایین آوردن دمای آنها استفاده می‌شود. البته ممکن است بنا بر شرایط مورد نیاز تغییراتی در چگونگی وزش هوا در اطراف محصولات وجود داشته باشد.
اما اکثراً از روش ذکر شده برای پایین آوردن دمای محصولات مورد نظر استفاده می‌شود. در این روش طراحی فریزر مورد استفاده به گونه‌ای صورت می‌پذیرد، که هوا به آسانی قادر به حرکت کردن در تمامی قسمت‌های محصولات باشد.
در این روش که با وزش هوای پرسرعت در انواع مدل‌های هوایی و زمینی برای پایین آوردن دمای محصولات استفاده می‌شود. در برخی از اوقات محصولات با کمک نقاله درون فریزر مورد نظر حرکت داده می‌شوند تا هوای سرد به تمامی قسمت‌های محصولات جهت خنک‌سازی برسد.
همچنین استفاده از گاری‌های حاوی محصولات و هدایت آنها به محیط مورد نظر نیز، می‌تواند دمای محصولات موجود در محیط را به خوبی کاهش دهد و به دمای انجماد نزدیک کند. این روش برای منجمد کردن بیشتر مواد غذایی مخصوصاً برای انواع گوشت‌ها مانند گوشت مرغ و گاو مؤثر خواهد بود.
انجام انجماد با تماس غیر مستقیم
انجماد غیر مستقیم با قرار دادن مواد غذایی بر روی بروی یک صفحه سرد شونده صورت میگیرد. به گونه‌ای که مواد غذایی بروی صفحه سرد شونده قرار می‌گیرند و بر اساس میزان سطح تماسی که با صفحه دارند، دمای محصولات کاهش پیدا می‌کند. البته این روش برای محصولاتی که در حجم کم نیاز به منجمد شدن داشته باشند توجیه پذیر خواهد بود.
نوعی از صفحات طراحی شده برای فریزهای منجمد کننده صفحه‌ای وجود دارد، که از مجموعه از صفحات افقی و عمودی برای قرار‌گیری محصولات برخوردار می‌باشد. سپس بعد از قرار‌گیری مواد غذایی در بین این صفحات هوای سرما از اطراف مواد غذایی برای انجماد سریع محصولات با شدت زیاد عبور داده می‌شود. تا انجامد مواد غذایی به طور کامل صورت بگیرد.
چگونگی انجام انجماد غوطه‌ور
در این روش از محلول کلرید سدیم یا شکر برای خنک کردن محصولات مورد نظر استفاده می‌شود؛ زیرا این مایع با وجود قابلیت هادی بودن، دمای مواد غذایی را با سرعت بسیار خوبی کاهش می‌دهد. مزیت این روش در این است که، مواد غذایی بدون این که بر روی هم فشرده شوند، یا بافت و ترکیباتشان را از دست بدهند به راحتی منجمد می‌شوند.
یکی از معایب اصلی این روش امکان نفوذ محلول تهیه شده به درون بسته‌های مواد غذایی می‌باشد. از این رو برای انجماد میوه‌هایی مانند پرتقال از شکر به جای نمک استفاده می‌شود، تا جذب شدن محلول در میوه‌ها هیچگونه مشکلی در طعم و کیفیت آنها به وجود نیاورد.
همچنین روش استفاده از محلول نمک، برای انجماد مواد غذایی دریایی مانند میگو و ماهی که در مجاورت نمک به خوبی کیفیتشان حفظ خواهد شد استفاده می‌شود. برای پیشگیری از خشک شدن سطح پوشش نازک قرار گرفته بر روی بسته‌های مواد غذایی نیز، از یخ درون مایع مورد نظر برای انجامد استفاده می‌شود.
تونل انجماد سریع یا IQF
تونل انجماد سریع یا در اصلاح Individual Quick Freezer، که برای انجماد محصولاتی مانند سبزیجات، انواع میوه جات، مرغ، میگو، ماهی، بستنی، گوشت و انواع غذاهای آماده شده فوری مورد استفاده قرار میگیرد. خواص و کیفیت محصولات را به طور کامل حفظ می‌کند و مانع از به هم چسبیدگی بافت‌های مواد غذایی در طول عمل فریز کردن خواهد شد.
تونلهای انجماد سریع یا IQF در دو نمونه مارپیچی و خطی برای استفاده طراحی و عرضه شده‌اند. این تونل‌ها مطابق با استانداردهای جهانی FDA, USDA, CFIA, UL, CSA, OSHA طراحی شده‌اند و از بهترین تونلهای عرضه شده برای انجماد سریع مواد غذایی می‌باشند.
انواع گوناگون تونل انجماد سریع
تونلهای انجماد سریع در انواع گوناگونی طراحی شده و جهت استفاده به بازار عرضه شده‌اند؛ که در ادامه با انواع این تونل‌ها و ویژگی‌های آنها آشنا خواهید شد.
تونل انجماد IQF خطی
این تونل برای انجماد مواد غذایی از قابلیت غوطه‌ور‌سازی مواد غذایی در هوای سرد بهره میگیرد. ظرفیت این تونل‌ها بین ۲۰۰ تا ۱۲۰۰۰ کیلوگرم در ساعت می‌باشد و برای انجماد سریع مواد غذایی مورد استفاده قرار میگیرد.
این تونل‌ها برای انجماد انواع سبزیجات نظیر نخود فرنگی، لوبیا سبز، باقلا، ذرت شیرین، قارچ، فرنچ فرایز، هویج، گل کلم، پیاز، گوجه فرنگی و بروکلی مورد استفاده قرار میگیرد.
تونل انجماد نوع مارپیچی یا اسپیرال
این تونل‌ها برای انجماد سریع مواد غذایی در خطوط تولید مورد استفاده قرار میگیرد و از ظرفیت انجمادی در حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلوگرم برخوردار می‌باشند. از تونلهای انجماد مارپیچی می‌توان برای انجماد محصولاتی مانند تکه‌های مرغ و جوجه، پاته و فیله مرغ، مرغ سوخاری، گوشت قرمز نظیر پاته گوشت، تکه‌های گوشت، همبرگر خام و محصولات مشابه استفاده کرد.
تفاوت تونل انجماد و سردخانه چیست؟
مهمترین تفاوت تونل انجماد و سردخانه ها در نوع اواپراتور است که در تونل های انجماد عموما به صورت ایستاده می باشد. همچنین در تونل انجماد سرعت انجماد محصول بسیار بالا است و محصول مدت زمان کمی در تونل انجماد قرار میگیرد (در حدود هشت ساعت).
درب تونل انجماد
طریقه باز شدن درب تونل انجماد بسیار خاص است، به همین دلیل دارای طراحی خاصی است. جنس این درب ها عموما از نوع پی وی سی یا پلی استر در داخل، و آلیاژی از آلومینیوم بوده می تواند دارای شیشه کنترلی نیز باشد.
حفظ کیفیت مواد غذایی هنگام انجماد
برای انجماد سبزیجات و مواد غذایی باید از چگونگی انجماد آنها آگاهی کافی داشته باشیم، چه بسا که برخی از مواد غذایی در طول فرآیند انجماد کیفیت و بافت اصلی‌شان را از دست میدهند. همچنین برخی از مواد غذایی مانند میوه‌ها در هنگام چیده شدن به انواع سم‌ها و شهدها آلوده هستند. که در دمای مناسب انجماد، مانند دمای ۱۸- درجه سانتی گراد میکروب کشی نخواهند شد.
از این رو قبل از انجماد میوه‌های آلوده، جهت ضدعفونی باید آنها را درون آب صد درجه سانتی گراد مورد شستشو قرار دهید. همچنین توجه داشته باشد که جهت حفظ کیفیت میوه‌ها در طول فرآیند انجماد میوه‌ها باید به طول کاملاً رسیده چیده شده باشند.
برای بسته بندی سبزیجاتی مانند لوبیا سبز نیز توصیه می‌شود. این مواد غذایی را در حدود یک و نیم تا دو دقیقه در جوار بخار آب گرم به طور کامل مورد شستشو قرار دهید و سپس برای ضد عفونی بیشتر در دمای ۱۰- درجه منجمد کنید. تا هر گونه آلودگی باقی مانده درون ترکیبات آنها به طور کامل از بین برود.
آنزیم‌هایی که برای انجماد میوه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، جزء آنزیم‌هایی هستند که قابلیت اکسیداسیون را در طول فرآیند انجماد افزایش میدهند و مانع از افت کیفیت و خرابی میوه‌ها می‌شوند. بنابراین برای بهتر شدن فرآیند انجماد از اسید سیتریک یا دی اکسید سولفور یا شکر، برای پوشاندن میوه‌ها در طول فرآیند انجماد استفاده می‌شود. تا شدت اکسیداسیون به خوبی قابل کنترل باشد.
انجماد مواد گوشتی در طول فرآیند منجمد شدن نیاز به پیروی کردن از هیچ دستور انجماد خاصی نخواهد داشت. مگر این که مشتری نیاز به منجمد کردن این محصولات به شیوه‌ی خاصی از میان روشهای انجماد بیان شده داشته باشد.
گوشت ماهی‌ها بعد از انجماد فرآیند انجماد دچار ناپایداری در بافت‌های چربی خواهد شد؛ اما گوشت گاو بدون افت هیچگونه کیفیتی در طول فرآیند انجماد، تنها نیاز به زمانی کمتر از ۷ روز برای منجمد شدن کامل خواهد داشت؛ زیرا انجام فرآیند انجماد بیش از ۷ روز سبب کاهش طول عمر و افت کیفیت گوشت گاو خواهد شد.
همچنین توصیه می‌شود که گوشت مرغ بلافاصله بعد از انجام فرآیند کشتار جهت حفظ کیفیت و تردتر بودن آن منجمد شود؛ زیرا تأخیر بیشتر از ۲۴ ساعت برای انجام فرآیند انجماد سبب کاهش افت کیفیت گوشت مرغ خواهد شد.